Με καταβολές από τη Διονυσιακή λατρεία στην αρχαία Ελλάδα, τα αποκριάτικα έθιμα σε όλη τη χώρα δίνουν ένα ξεχωριστό χρώμα στις αποκριάτικες γιορτές. Η Manessis σας ταξιδεύει στα ελληνικά καρναβάλια και μας γνωρίζει κάποια από τα πιο γνωστά αποκριάτικα έθιμα:
Στην Ξάνθη, στο τέλος της παρέλασης του διάσημου τοπικού καρναβαλιού, παρακολουθούμε το κάψιμο του Τζάρου. Ο «Τζάρος» ή «η Τζάρους» κατά τους κατοίκους της Ανατολικής Θράκης, ήταν ένα κατασκευασμένο ανθρώπινο ομοίωμα, τοποθετημένο πάνω σε έναν σωρό από πουρνάρια. Έτσι έκαιγαν το παλιό και ανέμεναν το καινούργιο. Το έθιμο αυτό το έφεραν οι πρόσφυγες από το Σαμακώβ της Ανατολικής Θράκης και αναβιώνει κάθε χρόνο από τους κατοίκους του ομώνυμου συνοικισμού.
Στα Γιάννενα η πόλη φωτίζεται από τις ξακουστές Τζαμάλες, είναι ένα από τα πλέον αγαπημένα Γιαννιώτικα έθιμα της Αποκριάς. Κούτσουρα και μεγάλοι κορμοί δέντρων τοποθετούνται στο κέντρο σε διάφορα μέρη της πόλης με τα οποία ανάβουν φωτιές και στήνουν χορούς γύρω από αυτά με ένα μεγάλο ολονύκτιο γλέντι με χορό, κρασί και ζεστή φασολάδα Οι μεταμφιεσμένοι χορεύουν γύρω τους, σε διπλές και τριπλές σειρές μέχρι τις πρώτες πρωινές ώρες. Οι συνοικίες έτσι συναγωνίζονται για το ποια γειτονιά θα κάνει την καλύτερη αποκριάτικη γιορτή. Η λέξη Τζαμάλα προέρχεται από την αντίστοιχη αραβική λέξη που σημαίνει καμήλα.
Κάτι ανάλογο με τις τζαμάλες γίνεται και στην Καστοριά με τις Μπουμπούνες. Οι «Μπουμπούνες» είναι μεγάλες φωτιές που ανάβουν στις πλατείες της Καστοριάς. Πρόκειται για προχριστιανικό έθιμο, που επέζησε έως τις μέρες μας. Την Κυριακή της μεγάλης Αποκριάς, μικροί και μεγάλοι συγκεντρώνονται στη γειτονιά τους και ανάβουν τη φωτιά, ενώ ορχήστρες με πνευστά και χάλκινα παίζουν τοπικούς σκοπούς. Τα κεράσματα που έχουν ετοιμάσει οι άνθρωποι της γειτονιάς και το κόκκινο κρασί «δίνουν και παίρνουν», με το γλέντι να διαρκεί έως τα ξημερώματα. Οι μεγαλύτερες «μπουμπούνες» είναι της μεσαιωνικής πλατείας Ντουλτσό, της γειτονιάς του Απόζαρι, της πλατείας Ομονοίας και της γειτονιάς του παλαιού Νοσοκομείου.
Το Καρναβάλι της Κοζάνης – είναι η κορυφαία αποκριάτικη εκδήλωση της Δυτικής Μακεδονίας, ένα από τα έθιμα τα οποία έχουν την καταγωγή τους από τα αρχαία χρόνια, και παραπέμπουν στα Σατουρνάλια, τις ρωμαϊκές Διονυσιακές εορτές και διοργανώνονται μέχρι και σήμερα. Χαρακτηριστικό του καρναβαλιού είναι οι παραδοσιακοί φανοί τα σατιρικά τραγούδια και η μεγάλη καρναβαλική παρέλαση. Από τον Φεβρουαρίου έως τις αρχές Μαρτίου η πόλη της Κοζάνης μεταμορφώνεται σε ένα κέντρο κεφιού, με εκδηλώσεις, ζωντανή μουσική, θεατρικά δρώμενα και γαστρονομικές απολαύσεις. Φανός σημαίνει φανερός. Φωτεινός. Μέσα στο σκοτάδι της νύχτας, οι φωτιές συμβολίζουν τον εξαγνισμό, την αρχή του καινούριου.
Και από την Κοζάνη κατεβαίνουμε στον Τύρναβο για το «μπουρανί», το έθιμο, με διονυσιακές καταβολές που κλείνει τον κύκλο των καρναβαλικών εκδηλώσεων και έρχεται να αναταράξει το μονότονο ρυθμό της καθημερινότητας στην πόλη. Το "μπουρανί" είναι ένα αρχαίο, φαλλικό έθιμο γονιμότητας που τελείται την Καθαρά Δευτέρα, παράλληλα με το Τυρναβίτικο καρναβάλι. Περιλαμβάνει νηστίσιμο φαγητό, τσίπουρο, χορούς και πειράγματα, με τη συμμετοχή όλης της πόλης. Οι Συμμετέχοντες κρατούν μεγάλους ξύλινους ή πήλινους φαλλούς ως σύμβολα γονιμότητας. Είναι ένα λαϊκό πανηγύρι, που συμβολίζει την αναπαραγωγή και την ευτεκνία. Ονομάζεται έτσι από το νηστίσιμο φαγητό, το μπουρανί, μια αλάδωτη χορτόσουπα.
Στο περίφημο καρναβάλι στο Σοχό του Λαγκαδά οι καρναβαλικές εκδηλώσεις με τους ξακουστούς κουδουνοφόρους, με τις τραγόμορφες φορεσιές, τράγους και αράπηδες, ολοκληρώνονται με την αναβίωση του εθίμου των μετανοιών. Σύμφωνα με το έθιμο, οι μικρότεροι σε ηλικία επισκέπτονται τους μεγαλύτερους συγγενείς, φίλους ή γείτονες και ζητούν συγχώρεση για ότι κακό έχουν πει ή έχουν κάνει κατά την διάρκεια της χρονιάς. Οι μεγαλύτεροι σε ηλικία δίνουν άφεση αμαρτιών και όλοι μαζί πλέον ανοίγουν ένα νέο κεφάλαιο στην ζωή τους.
Από τα πιο ξακουστά έθιμα της ελληνικής επικράτειας είναι ασφαλώς οι Μπούλες και οι Γενίτσαροι στη Νάουσα που με τις παραδοσιακές φορεσιές πλημμυρίζουν τους δρόμους της πόλης. Το ιδιαίτερο αυτό έθιμο, που προσθέτει έντονο παραδοσιακό χρώμα στο καρναβάλι της Νάουσας, χρονολογείται στον 18ο αιώνα, ενώ οι ρίζες του ανιχνεύονται σε γιορτές στην αρχαία Ελλάδα, σχετικές με τον θεό Διόνυσο. Στη Νάουσα θα ακούσετε πολλούς να χρησιμοποιούν τον όρο Γενίτσαροι και μπούλες που είναι η πλήρης ονομασία του εθίμου και άλλους να αναφέρονται μόνο στις μπούλες. Όπως και να χει πρόκειται για το ίδιο έθιμο και ένα από τα πιο εντυπωσιακά δρώμενα του ελληνικού χώρου. Το έθιμο υπακούει σε ένα αυστηρό τυπικό. Εδώ δεν χωρούν αυτοσχεδιασμοί και παραλλαγές Η τέλεσή του απαιτεί την απόλυτη πειθαρχία σε καθορισμένους κανόνες, όπως το τελετουργικό της αμφίεσης, τα όργανα που θα παίξουν και τη συμμετοχή μόνο ανδρών.
Στο Γαλαξίδι, έχουμε τα πασίγνωστα Αλευρομουτζουρώματα. Το μεσημέρι οι κάτοικοι ξεκινώντας από τα σοκάκια κατάλληλα ντυμένοι, κατεβαίνουν στο λιμάνι για την «μητέρα των μαχών», με χρωματιστό αλεύρι, λουλάκι και φούμο με στόχο όποιον βρεθεί στο… πεδίο της μάχης. Το παμπάλαιο αυτό έθιμο κατατάσσει το Γαλαξίδι στους απόλυτους προορισμούς της Καθαράς Δευτέρας.
Στη Θήβα, τέλος ξακουστό είναι επίσης το αποκριάτικο δρώμενο, ο «βλάχικος γάμος». Με νταούλια, με πίπιζες καθώς και με σκωπτικούς διαλόγους με παλιά βλάχικη προφορά μεταξύ των «συμπεθέρων» του γαμπρού και της νύφης, μεταφέρεται στις μέρες μας η αρχαιότατη Διονυσιακή λατρεία με θεατρικό τρόπο, με τον κυκλικό χορό του «πεθαμένου». Ο πυρήνας της αποκριάτικης τελετής είναι η νύφη και ο γαμπρός. Μας παρουσιάζεται η συνεχής διεργασία της γονιμότητας, που είναι και ο ακρογωνιαίος λίθος της ζωής.
