Η ΠΕΙΡΑΤΕΙΑ… Η ΧΩΡΑ ΚΑΙ ΤΑ «ΣΚΥΡΙΑΝΑ» ΕΠΙΠΛΑ
Από την αυγή της μεσαιωνικής ιστορίας εκατοντάδες σκάφη, γαλέρες, μπριγκαντίνια, καϊκια, φρεγάτες όργωναν το Αιγαίο πέλαγος με σκοπό την πειρατεία για λάφυρα και κέρδος, είτε το κούρσεμα, με κρατική άδεια των πλοίων των εχθρικών δυνάμεων σε περίοδο πολέμου. Όλοι σχεδόν οι λαοί που έβρεχαν τα πόδια τους στη θάλασσα, βρίσκονταν εδώ, σε έναν μόνιμο, κηρυγμένο και ακήρυχτο, πόλεμο. Ο φόβος των πειρατών αυτών οδήγησε τους κατοίκους της Σκύρου να εγκαταλείψουν τις διάσπαρτες οικίες τους και να ζήσουν όλοι μαζί σε έναν οργανωμένο οικισμό, το σημερινό χωριό. Η βόλτα μέσα στα στενά σοκάκια είναι ένα ταξίδι στον χρόνο αφού μας μεταφέρει στην εποχή και τις συνθήκες που δημιουργήθηκε ο οικισμός, παραμένοντας σχεδόν αναλλοίωτος μέχρι σήμερα.
Οι ξεχωριστές ανάγκες του οικισμού με τα μικρά, χαμηλά σπίτια, στριμωγμένα το ένα δίπλα στο άλλο, διαμόρφωσαν μια ιδιαίτερη αρχιτεκτονική και διακοσμητική πρακτική που εξυπηρετούσε την καθημερινότητα των κατοίκων.
Ιδιαίτερα γνωστά είναι τα ξυλόγλυπτα έπιπλα της Σκύρου τα «σκυριανά» που φημίζονται για τη λεπτότητα και την υψηλή αισθητική των διακοσμητικών τους μοτίβων, την ιδιαίτερη τεχνική του σκαλίσματος, την ποικιλία στις φόρμες αλλά και για το μικρό τους μέγεθος αφού εξυπηρετούσαν σπίτια με μικρούς χώρους.
ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟΙ ΘΗΣΑΥΡΟΙ ΣΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΦΑΛΤΑΪΤΣ
Επειδή δεν μπορείτε να μπείτε σε όλα τα σπίτια του νησιού για να γνωρίσετε αυτή την ιδιαίτερη αρχιτεκτονική και λαογραφική παράδοση που τα χαρακτηρίζει, ένα από τα πρώτα πράγματα που πρέπει να κάνετε στη Σκύρο για να γνωρίσετε καλύτερα το νησί είναι μια επίσκεψη στο Μουσείο Φαλτάιτς. Πρόκειται γιαέναν από τους σημαντικότερους πολιτιστικούς φορείς της Σκύρου με πανελλήνια ακτινοβολία που ιδρύθηκε το 1964. Είναι από τα πρώτα τοπικά Ιστορικά - Λαογραφικά Μουσεία της Ελλάδας. Στεγασμένο σε ένα παλιό αρχοντικό που οι ρίζες του χάνονται στο Βυζάντιο, φιλοξενεί στοιχεία της καθημερινής ζωής, της τέχνης και της ιστορίας του νησιού.. Κυρίαρχη συλλογή του Μουσείου, αποτελούν τα διακοσμητικά και χρηστικά αντικείμενα του Σκυριανού σπιτιού, γνωστά στη Σκύρο, σαν το βιός του σπιτιού
Η μουσειολογική σημασία και αξία του, έγκειται στο γεγονός ότι αποτελεί το πιο γνήσιο και αντιπροσωπευτικό στοιχείο της ζωής μιας παραδοσιακής Σκυριανής οικογένειας, ενώ παράλληλα μέσα σε τούτο τον χώρο, είναι συγκεντρωμένοι πραγματικά πολύ σημαντικής αξίας καλλιτεχνικοί θησαυροί που αντιπροσωπεύουν τα διακοσμητικά του αντικείμενα με έντονη την αισθητική και κοινωνιολογική σημασία τους.
Στο Μουσείο, το «Σκυριανό σπίτι» διατηρείται στην πιο γνήσια παραδοσιακή του μορφή, με το «σφα» τον «αποκρέββατε», τους καναπέδες, το «μπουλμέ», τα «ράφια», τα γεμάτα από κάθε λογής πολύτιμα βάζα και ιδιόμορφα πολύχρωμα κεραμικά, τον «πάγκο» και τον «σταμνουστάτη» που αποτελεί μια ξυλόγλυπτη γωνιά με ράφια που σ' αυτά φωλιάζουν πήλινα σταμνιά για νερό πάνω σε στρώματα από ξερό θυμάρι.
ΚΟΥΔΟΥΝΑΤΟΙ ΤΙΣ ΑΠΟΚΡΙΕΣ
Την Κυριακή της Αποκριάς και την Καθαρή Δευτέρα στη Σκύρο ζωντανεύει το έθιμο του Γέρου της Κορέλας και του Φράνγκου, γνωστό και ως «κουδουνάτοι», αφού πριφέρονται στην πόλη ζωσμένοι με κουδούνια κοπαδιού. Το δρώμενο δε δίνει ζωή μόνο στην παράδοση, αλλά και στην ίδια τη Σκύρο. Αυτές τις μέρες ο πληθυσμός διπλασιάζεται. Το νησί γίνεται το κέντρο του κόσμου. Μια ανάσα γιορτής που αλλάζει την καθημερινότητα και τη ζωή των κατοίκων.
Κεντρική μορφή είναι ο «Γέρος» ο οποίος είναι ντυμένος με μια μαλλιαρή μαύρη κάπα και φοράει μάσκα από δέρμα κατσικιού, ενώ στη μέση του έχει περασμένη ζώνη με κουδούνια κοπαδιού. Τον συνοδεύουν η «Κορέλα» ( που είναι νεαρός άνδρας ντυμένος με παραδοσιακή γυναικεία φορεσιά) και ο «Φράγκος» ο οποίος φοράει μάσκα και ένα μεγάλο κουδούνι στη μέση του.
Ένα από τα χαρακτηριστικά του εθίμου είναι τα τραγούδια που λένε οι κορέλες στους γέρους για να τους τιμήσουν και να τους εμψυχώσουν.
Τσοπάνη μου όταν έρχεσαι
απ’ το βουνό δρωμένες
τσ από τους κάμπους δροσερές
σαν άτζελες γραμμένες.
…
Βάλτε να, βάλτενα μαρέ,
το μεντενέ σου αναριχτέ.
…
Νάμονα στσυλολίταρο
νάμον λαονικό σου
τσ ένα μαντήλι γερανιό
δεμένο στο λαιμό σου.
..
΄Ελα μαρέ στις Κορατσές
τσ αγνάντεψε τις Κροτσανές.
…
Χαρείτε να χαρίσουμε
τσ ο Θιός, τσ ο Θιός
το ξέρει αν ζήσωμε.
…
Απόψε με σκοτώνουνε
έβγα τσαι συ τσαι κλάψε
τσαι πάρε απ’ το αίμα μου
την τραχυλιά σου βάψε.
…
Μικρό μου τσοπανόπουλο
…
Του Καλομάστου το νερό
είναι γλυκό σα μέλι.
Το πίνουνε οι τσοπανοί
και γίνονται αγγέλοι.
Κουδουνοφόρους συναντάμε σε πολλά πανάρχαια έθιμα που έρχονται από τα βάθη της ιστορίας όπως «μπαμπόγεροι», «λογκατσάρια», «μέριο». Ήχοι και αντανακλάσεις ειδώλων από ένα μακρινό κόσμο, μιας άλλης εποχής, σμίγουν με το σήμερα και δημουργούν απόκοσμες εικόνες σε ένα ξέφρενο εορταστικο κρεσέντο που ξεκινά με το Τριώδιο και φθάνει στο αποκορύφωμά του την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς. Μια μεταφυσική εμπειρία, ένας αέναος χορός ανάμεσα στο μύθο και την πραγματικότητα Τα κουδούνια, με τους δυνατούς και διαφορετικούς τους ήχους προσπαθούν να ξορκίσουν το κακό ανοίγοντας δρόμο στην ίδια την ζωή.
Χαρακτηριστικό του εθίμου ο γέρος η Κορέλα και ο Φράνγκος είναι ότι δεν οργανώνεται από κανένα φορέα. Και όμως όλα λειτουργούν στην εντέλεια. Σα να υπάρχει ένας αόρατος ενορχηστρωτής που διευθύνει τα μέλη μιας απόκοσμης ορχήστρας. Όλοι ξέρουν τη σωστή στιγμή, το σωστό τόπο. Χωρίς ραντεβού, χωρίς συνεννόηση συγκεντρώνονται ένας, ένας έξω από το σύλλογο του χωριού. Από εδώ θα ξεκινήσουν την ξέφρενη εκκωφαντική τους πορεία να διαταράξουν την ησυχία και τη ρουτίνα του νησιού και να αφήσουν τον ήχο τους παρακαταθήκη στις επόμενες γενιές.
Η πορεία ξεκινάει. Ανηφορική και δύσκολη. Οι γέροι δεν κουβαλάνε μόνο το βάρος των κουδουνιών, αλλά ένα ακόμα μεγαλύτερο βάρος μια κληρονομιάς που ζυγίζει χρόνια και αιώνες. Κάθε τόσο σταματούν για να ξαποστάσουν. Οι Κορέλες με το τραγούδι τους ένα γλυκό ιντερμέδιο, ανάμεσα στους άγριους ήχους των κουδουνιών, τους εμψυχώνουν για να συνεχίσουν. Κανείς δεν θα τα παρατήσει. Όλοι θα φτάσουν στον προορισμό τους. Θέλουν να αποδείξουν ότι η λέξη γέρος δεν αναφέρεται στην ηλικία αλλά στο ότι είναι γεροί, δυνατοί. Ο παράξενος χορός τους βάζει σε ενέργεια όλα τα κουδούνια μαζί, με αποτέλεσμα ό ήχος να συνεχίζεται τρομακτικός, τόσο, που νομίζεις ότι ακούγεται και στα διπλανά νησιά.
Τα βήματα του χορού των γέρων δε διδάσκονται. Κάποιος πανάρχαιος χορογράφος τα έδειξε μια φορά και από τότε οι νεότεροι τα αντιγράφουν από τους μεγαλύτερους. Έτσι, πίσω από τους γέρους μικρά παιδιά, τα… γεράκια όπως τα αποκαλούν, ζωσμένα με όσα κουδούνια μπορούν να σηκώσουν, προσπαθούν να μιμηθούν τις κινήσεις τους. Χρόνο με το χρόνο θα τις τελειοποιήσουν.
Ο τελικός προορισμός είναι «το μπαλκόνι του νησιού». Η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου. Όποιος φτάσει εκεί κάνει το σταυρό του και χτυπάει την καμπάνα. Ο παγανιστικός άγριος ήχος των κουδουνιών ενώνεται με το γλυκό χριστιανικό ήχο της καμπάνας σε μια παράξενη και απόκοσμη συμφωνία, χωρίς συνθέτη, χωρίς διευθυντή ορχήστρας. Αγναντεύοντας το νησί από ψηλά να βυθίζεται στο πορτοκαλί της δύσης του ηλίου, η κούραση φεύγει σιγά σιγά. Οι καρδιές γίνονται πιο ανάλαφρες.
ΚΑΣΤΡΟ ΚΑΙ ΑΓΙΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ. ΤΟ ΜΠΑΛΚΟΝΙ ΤΟΥ ΝΗΣΙΟΥ
Στο ψηλότερο σημείο της Χώρας της Σκύρου σε έναν απόκρημνο βράχο ύψους 179 μέτρων πάνω βρίσκεται το βενετσιάνικο Κάστρο της Σκύρου στο οποίο φτάνεις μέσα από δαιδαλώδη σοκάκια. Είναι από τα πιο χαρακτηριστικά σημεία του νησιού που χάρη στη θέα του στην απεραντοσύνη του Αιγαίου, χαρακτηρίζεται ως το μπαλκόνι της Σκύρου Ο βράχος υπήρξε το κέντρο του νησιού από τους προϊστορικούς χρόνους καθώς ήταν η αρχαία ακρόπολη και η έδρα του βασιλιά Λυκομήδη και το σημείο που σκοτώθηκε από τον Λυκομήδη ο βασιλιάς της Αθήνας Θησέας.
Στην είσοδο του κάστρου αξιοσημείωτο είναι το γραφικό και ιστορικό μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου. Ο μικρός ναός (στον τύπο του σταυροειδούς με τρούλο) έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον κυρίως για το όμορφο ξυλόγλυπτο τέμπλο του και τους τρεις μαρμάρινους βυζαντινούς κίονες ( ο τέταρτος από γρανίτη και κορινθιακό κιονόκρανο έχει αποσπαστεί από την αρχική Ακρόπολη). Στο τέμπλο υπάρχουν δύο (!) εικόνες του Αγίου Γεωργίου. Η μία τον απεικονίζει έφιππο (ως συνήθως) και η άλλη όρθιο με μαύρο πρόσωπο. Ο ναός χρονολογείται από το 963
Σύμφωνα με την παράδοση, το έτος 958, κατά την εκστρατεία του Νικηφόρου Φωκά για την ανακατάληψη της Κρήτης από τους Άραβες, ο βυζαντινός στόλος κατέφυγε στη Σκύρο λόγω θαλασσοταραχής. Τον Φωκά συνόδευε ο πνευματικός του, ο Όσιος Αθανάσιος ο Αθωνίτης. Ο μετέπειτα αυτοκράτορας έκανε τάμα ότι αν έπαιρνε την Κρήτη θα έκανε ένα μοναστήρι στη Σκύρο αφιερωμένο στον Άγιο Γεώργιο, η εικόνα του οποίου είχε μεταφερθεί μετά από μια σειρά θαυμάτων στη Σκύρο την εποχή της Εικονομαχίας. Η ανακατάληψη της Κρήτης ολοκληρώθηκε τον Αύγουστο του 963 και ο Φωκάς εκπλήρωσε το τάμα του.
ΤΑ ΣΚΥΡΙΑΝΑ ΑΛΟΓΑΚΙΑ. ΟΙ ΞΕΧΩΡΙΣΤΟΙ ΚΑΤΟΙΚΟΙ ΤΟΥ ΝΗΣΙΟΥ.
Σήμα κατατεθέν για το νησί είναι τα σκυριανά αλογάκια. Μια πανάρχαια μικρόσωμη φυλή που επιβίωσε στη Σκύρο και αντιστέκεται στην εξαφάνισή της χάρη στις προσπάθειες τοπικών φορέων. Το ύψος τους φτάνει τα 115 εκατοστά και είναι ζώα συντροφικά, κοινωνικά εύρωστα, έξυπνα με ιδιαίτερα φιλική συμπεριφορά στα παιδιά. Βλέποντάς τα να καλπάζουν ανέμελα στο οροπέδιο Άρη που είναι ο φυσικός τους τόπος διαβίωσης και νιώθεις ότι καλπάζουν πάνω από αιώνες ιστορίας.
180 ΠΑΡΑΛΙΕΣ. ΠΑΙΧΝΙΔΙΣΜΑΤΑ ΤΟΥ ΗΛΙΟΥ ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΟ ΠΡΑΣΙΝΟ ΚΑΙ ΤΟ ΤΥΡΚΟΥΑΖ.
Τη Σκύρο μπορείς να βρεις πολλές αφορμές να την επισκεφτείς, αλλά ασφαλώς η κυριότερη αιτία και όχι αφορμή είναι οι παραλίες της. Πάνω από 180 παραλίες οργανωμένες και μη, εύκολα ή δύσκολα προσβάσιμες μέσα σε προστατευόμενες καταπράσινες περιοχές natura και με πεντακάθαρα τουρκουάζ νερά προσφέρουν πλήθος επιλογών για κολύμπι, κατάδυση και θαλάσσια σπορ:
Μώλος - Μαγαζιά. Από τις πιο πολυσύχναστες παραλίες του νησιού, πολύ κοντά στη χώρα, -καθώς μπορείς να κατέβεις με σκαλιά από το Κάστρο- με χρυσαφένια αμμουδιά και καταγάλανα ρηχά νερά
Πεύκος.Παραλία με βότσαλα και άμμο, στη σκιά των πεύκων που φτάνουν μέχρι δίπλα στο κύμα
Καλαμίτσα. Ο παράδεισος των θαλάσσιων σπορ και των windsurfers με αρκετά μεγάλη έκταση
Άγιος Πέτρος. Για όσους αγαπούν την περιπέτεια που αξίζει τον κόπο. βρίσκεται στο καταπράσινο βόρειο τμήμα της Σκύρου, έχει γαλαζοπράσινα νερά, χρυσαφένια άμμο και γυαλιστερά βότσαλα, καθώς και εκατοντάδες πεύκα και κέδρους, που φτάνουν σχεδόν μέχρι την άμμο.
Αχερούνες. Μια φιλική παραλία, με καταγάλανα ρηχά νερά και χρυσή άμμο, ιδανική για οικογένειες με παιδιά
Ιδιαίτερό ενδιαφέρον έχουν ακόμα η αμμουδερή παραλία Γυρίσματα χάρη στον παραδοσιακό ανεμόμυλο που δεσπόζει στην άκρη της και η Αγαλίπα, χάρη στο ναυάγιο ενός καϊκιού που προσάραξε στην άμμο της.
ΓΕΥΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗ ΓΗ ΚΑΙ ΑΠΟ ΤΗ ΘΑΛΑΣΣΑ
Στη Σκύρο θα απολαύσουμε γεύσεις του Αιγαίου σε μικρά παραδοσιακά ταβερνάκια που τιμούν την τοπική γαστρονομικά παράδοση. Εκτός από τα ψάρια που είναι άφθονα θα βρείτε προϊόντα της πλούσιας πανίδας και χλωρίδας του νησιού. Αν ψάχνετε τοπικές λιχουδιές που δεν θα βρείτε εύκολα αλλού σας προτείνουμε τους Αγαλιποκεφτέδες, μια ντόπια λιχουδιά που τη συναντάμε μόνο στη Σκύρο. Κεφτέδες με βάση τις αγαλίπες, ένα χορταρικό που αποκαλείται κα ανεμώνες της θάλασσας. Αν είστε φίλοι των μανιταριών ζητήστε τις Μανίτες, μανιτάρια από το σκυριανό δάσος, αλλά και τα Τάφτιστσα: Ένα είδος ντόπιων μανιταριών που τηγανίζονται και σερβίρονται με σκόρδο.
Ο γευστικός πλούτος όμως του νησιού αντικατοπτρίζεται στις πίτες με πιο διάσημη τη Σκυριανή λαδόπιτα, μια παραλλαγή της λαδένιας πίτας που συναντάμε σε πολλά νησιά του Αιγαίου, ανάμεσα σε μια μεγάλη ποικιλία από πίτες που αποτελούν τοπική παράδοση και παρασκευάζονται με διάφορα υλικά: ρυζόπιτες, γαλατόπιτες, τυρόπιτες τραχανόπιτες, κολοκυθόπιτες
Στη Σκύρο, τέλος μπορείς να δοκιμάσεις εξαιρετικά «ταπεινά» τοπικά πιάτα, όπως την περίφημη φάβα που παράγεται στη Σκυριανή Ύπαιθρο ή χειροποίητα λαχανικά, αλλά δεν μπορείς να μη δοκιμάσεις και ένα θεωρούμενο «ακριβό» πιάτο, που όμως είναι πολύ συνηθισμένο και δεν διαφέρει πολύ από τα υπόλοιπα, την αστακομακαρονάδα, καθώς η περιοχή πλούσια σε ψάρια, προσφέρει μεγάλη αφθονία σε αστακούς.
