Νέα Υόρκη/New York City: η πόλη με τα χίλια πρόσωπα που έδωσε το όνομά της στο όνειρο και την υπερβολή. Η πιο συναρπαστική πόλη του πλανήτη. Ένα "κράτος σε μια ελάχιστη έκταση" - μόλις 3.200 τετραγωνικά χιλιόμετρα. Ο περιορισμένος χώρος για οριζόντια εξάπλωση ανάγκασε την πόλη να επεκταθεί σε ύψος και να κατασκευαστούν οι περίφημοι ουρανοξύστες - καθένας τους και ένα μοναδικό δείγμα αρχιτεκτονικής.
Η Νέα Υόρκη είναι η πολυπληθέστερη πόλη των ΗΠΑ και μία από τις μεγαλύτερες παγκόσμιες μητροπόλεις. Η πόλη-ίνδαλμα της χώρας, το "Big Apple" όπως ονομάζεται από τους Αμερικανούς, είναι το οικονομικό, ασφαλιστικό, εμπορικό, πολιτιστικό και τουριστικό κέντρο των ΗΠΑ. Είναι η πόλη με τους περισσότερους ουρανοξύστες, η πόλη με το μεγαλύτερο λιμάνι του κόσμου, η πόλη με το μεγαλύτερο μουσείο του δυτικού ημισφαιρίου (Metropolitan), η πόλη με τη μεγαλύτερη αίθουσα θεάτρου στον κόσμο (Radio City Music Hall), η πόλη με τη μεγαλύτερη νεογοτθικού ρυθμού εκκλησία στον κόσμο (Cathedral of Saint John the Divine), η πόλη με το μεγαλύτερο εμπορικό κατάστημα στον κόσμο (Macy's), η πόλη με την πιο μοντέρνα λυρική σκηνή στον κόσμο.
Μια σύγχρονη Βαβέλ. Μέσα της χωράνε όλοι οι λαοί και όλες οι φυλές. Γιάπηδες και φρικιά, γυαλιστερές λιμουζίνες και άστεγοι, χρώματα σε όλες τις παραλλαγές, συνεχής κίνηση. Μια πόλη που δεν κοιμάται ποτέ. Στους κόλπους της συγκεντρώνει ένα μεγάλο μέρος της βιομηχανικής, εμπορικής, τραπεζικής, αλλά και πνευματικής παραγωγής της χώρας.
Η Νέα Υόρκη είναι κτισμένη στις ακτές του Ατλαντικού ωκεανού, στις εκβολές του ποταμού Χάντσον. Τα ποτάμια Ιστ Ρίβερ, Χάρλεμ Ρίβερ και Χάντσον απομονώνουν το νησί Μανχάταν, ενώ στα βορειοανατολικά ο κόλπος Λονγκ Άιλαντ χωρίζει το ομώνυμο νησί από την ηπειρωτική Αμερική.
Η πόλη αποτελείται από πέντε ξεχωριστούς αστικούς πυρήνες-Δήμους (boroughs), που ενοποιήθηκαν σε ενιαία πόλη το 1898 και συνδέονται με γέφυρες, σήραγγες και πορθμεία: το Μανχάταν (Manhattan), το Μπρονξ (Bronx, το μοναδικό διαμέρισμα της Νέας Υόρκης που βρίσκεται στην ηπειρωτική χώρα και όχι σε νησί), το Στέιτεν Άιλαντ (Staten Island, μέχρι το 1975 ονομαζόταν Ρίτσμοντ), το Μπρούκλιν (Brooklyn) και το Κουίνς (Queens) στο Λονγκ Άιλαντ, όπου βρίσκονται και τα δύο μεγάλα αεροδρόμια της Νέας Υόρκης, το Λα Γκουάρντια και το Τζον Κένεντι.
Το Μανχάταν μπορεί να χωριστεί σε τρεις περιοχές: το Κάτω Μανχάταν, το Κεντρικό Μανχάταν και το Άνω Μανχάταν (Lower Manhattan, Midtown Manhattan και Upper Manhattan).
Οι περισσότερες λεωφόροι αριθμούνται από τα ανατολικά προς τα δυτικά (άρα η First Avenue βρίσκεται ανατολικά της Second κοκ.). Η αρίθμηση των κτιρίων στις λεωφόρους ξεκινάει από το νότιο άκρο της λεωφόρου και αυξάνεται προς τα βόρεια, ενώ η αρίθμηση των οδών ξεκινάει από την Fifth Avenue και αυξάνεται τόσο προς τα ανατολικά, όσο και προς τα δυτικά. Οι δρόμοι είναι αριθμημένοι - εκτός από το κέντρο του Μανχάταν - και η αρίθμηση αυξάνει προς τα βόρεια.
Στην πόλη λειτουργούν δύο μεγάλα πανεπιστήμια, το Πανεπιστήμιο Κολούμπια - ένα από τα καλύτερα της Αμερικής - και το Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης, που είναι ένα από τα μεγαλύτερα του κόσμου.
Σήμα κατατεθέν της Νέας Υόρκης αποτελεί το Άγαλμα της Ελευθερίας. Τοποθετήθηκε το 1886 στο Νησί της Ελευθερίας ως δώρο της Γαλλικής Δημοκρατίας και για δεκαετίες υποδεχόταν τις ελπίδες των εκατομμυρίων μεταναστών στην είσοδο του λιμανιού της.
Οι ρίζες της ονομασίας του Μανχάταν χάνονται στα βάθη των αιώνων. Πιστεύεται ότι προέρχεται από τη γλώσσα των αυτοχθόνων Αλγκόνκιν (Algonquin) - των παλαιότερων γνωστών κατοίκων της περιοχής - και σημαίνει "λοφώδες νησί". Επί αιώνες, αποτελούσε μία από τις σημαντικότερες περιοχές αλιείας και κυνηγιού για τους ιθαγενείς.
Από την πρώτη στιγμή που οι Ευρωπαίοι πάτησαν το πόδι τους στον Νέο Κόσμο, το Μανχάταν τράβηξε την προσοχή τους. Είδαν ένα τεράστιο λιμάνι, φυσικά προστατευμένο από τις θύελλες του βόρειου Ατλαντικού, αλλά και από κάθε επίδοξο εισβολέα, χωρίς ακραίες καιρικές συνθήκες και με πρόσβαση στο εσωτερικό της αμερικανικής ηπείρου, μέσω του ποταμού Χάντσον.
Οι αρχικοί οικιστές της πόλης ήταν οι Ολλανδοί. Το 1624 η Ολλανδική Εταιρία Ανατολικών Ινδιών (Dutch West India Company) ίδρυσε στο νότιο τμήμα του νησιού το Νέο Άμστερνταμ, ως σταθμό εμπορικών συναλλαγών. Δύο χρόνια αργότερα έφθασε στην περιοχή ως νέος κυβερνήτης ο Πίτερ Μίνουιτ και η πρώτη ενέργειά του ήταν να αγοράσει το Μανχάταν από τους Ινδιάνους. Ως αντάλλαγμα, προσέφερε εμπορεύματα αξίας 60 φιορινιών (24 δολαρίων). Σύμφωνα με τους σύγχρονους ερευνητές, οι ιθαγενείς μάλλον αγνοούσαν την έννοια της μόνιμης ιδιοκτησίας γης, δεδομένου ότι μετακινούνταν διαρκώς - δημιουργούσαν καταυλισμούς όπου έβρισκαν τροφή και όταν η εποχή άλλαζε, εγκατέλειπαν την περιοχή. Όταν συμφώνησαν στην πώληση του Μανχάταν - λένε οι ιστορικοί - θεώρησαν ότι παραχωρούσαν τα δικαιώματα κυνηγιού και αλιείας στους Ολλανδούς. Έτσι λοιπόν, η Ολλανδική αποικία - το Νέο Άμστερνταμ - ξεκίνησε την πορεία της μέσα στον χρόνο, υπό τη διοίκηση του Πίτερ Στάιβεσαντ (Peter Stuyvesant).
Το 1667 οι Ολλανδοί (με τη συνθήκη της Μπρέντα) παρέδωσαν στους Άγγλους το Νέο Άμστερνταμ, που μετονομάστηκε σε Νέα Υόρκη (από το όνομα του Δούκα της Υόρκης, αδελφό του βασιλιά της Αγγλίας Κάρολου Β') και ουσιαστικά τους παρέδωσαν τα κλειδιά της ιστορίας.
Η οικονομική ανάπτυξη και η πολεοδομική εξάπλωση της πόλης υπήρξε ραγδαία και απρόβλεπτη. Συνεχίστηκε κατά την περίοδο της αγγλικής κυριαρχίας και επιταχύνθηκε μετά την ανεξαρτησία των ΗΠΑ - για πέντε χρόνια μάλιστα, η Νέα Υόρκη υπήρξε πρωτεύουσα της χώρας (1785-1790).
Η Πέμπτη Λεωφόρος φιλοξενούσε κάποτε τις οικίες των πλουσίων της πόλης. Όταν πωλήθηκε η πρώτη οικία στον Πιερ Καρτιέ, ο δρόμος συνδέθηκε με την ύψιστη πολυτέλεια. Εδώ βρίσκεται το Μουσείο Γκούγκενχαϊμ, το Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης, ο Πύργος Trump, του πολυεκατομμυριούχου και τέως προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ, τα ακριβότερα καταστήματα της πόλης, Ευρωπαϊκοί οίκοι μόδας και πολλά λαμπερά κοσμηματοπωλεία, όπως Cartier, Bulgari κ.ά.
Το Μπρόντγουεϊ (Broadway) αποτελεί το κυριότερο κέντρο εμπορικής θεατρικής ψυχαγωγίας της Νέας Υόρκης. Γνωστές παραστάσεις θεατρικών έργων και διεθνώς αναγνωρισμένων μιούζικαλ παίζονται εδώ όλες τις εποχές του χρόνου. Η μεγάλη λεωφόρος Μπρόντγουεϊ διατρέχει όλο το Μανχάταν και έχει δανείσει το όνομά της σε πολλές θεαματικές μουσικές παραγωγές.
Η πλατεία Τάιμς Σκουέρ (Times Square) - το "Σταυροδρόμι του Κόσμου" - και η γύρω περιοχή με τα θέατρα, τους κινηματογράφους, τα κέντρα διασκέδασης και τον τεράστιο σταθμό του υπόγειου σιδηρόδρομου αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα κέντρα ψυχαγωγίας στον κόσμο. Πήρε το όνομά της το 1904 από τον 25ώροφο πύργο που στέγαζε την εφημερίδα "New York Times" και ακόμη μεταδίδει ειδήσεις από έναν φωτεινό πίνακα τοποθετημένο στην πρόσοψη. Η εφημερίδα εγκαταστάθηκε εδώ παραμονή Πρωτοχρονιάς και το γιόρτασε με πυροτεχνήματα και πανηγυρισμούς. Από τότε κάθε Πρωτοχρονιά γιορτάζεται στην Τάιμς Σκουέρ με μια μπάλα που χαμηλώνει και σημαίνει τον Νέο Χρόνο.
Το Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης της Νέας Υόρκης (Metropolitan Museum of Art, γνωστό και ως "MΕΤ") ιδρύθηκε το 1870 από μια ομάδα ανθρώπων που ήθελαν ένα ίδρυμα τεχνών αντάξιο των ευρωπαϊκών. Η συλλογή του θεωρείται η μεγαλύτερη του δυτικού κόσμου και περιλαμβάνει έργα από την παλαιολιθική εποχή μέχρι σήμερα. Μεταφέρθηκε στη σημερινή του θέση το 1880 και φιλοξενεί συλλογές από όλες τις ηπείρους, όπως δείγματα αρχαίας αιγυπτιακής, ελληνορωμαϊκής, μεσαιωνικής, ισλαμικής, ασιατικής και σύγχρονης τέχνης, έργα των Μποτιτσέλι, Ρούμπενς, Βαν Ντάικ, Ρέμπραντ, Βερμέερ, Ελ Γκρέκο, Βελάσκεθ, Γκόγια, Πουσέν, Βατό, Σεζάν, Μονέ, Βαν Γκογκ, Ντα Βίντσι, Ροντέν Ντεγκά κ.ά., καθώς και φωτογραφίες, μουσικά όργανα, ενδύματα, όπλα και πανοπλίες.
Το ιδιαίτερης αρχιτεκτονικής Μουσείο Γκούγκενχαϊμ (Guggenheim) σχεδιάστηκε από τον αρχιτέκτονα Ράιτ και φιλοξενεί συλλογές με έργα διάσημων καλλιτεχνών (Πικάσο, Μοντιλιάνι, Καντίσκι κ.ά.).
Το Αμερικάνικο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας είναι το μεγαλύτερο μουσείο Φυσικής Ιστορίας στον κόσμο με περισσότερα από 36 εκατομμύρια εκθέματα, τα οποία παρουσιάζουν την εξέλιξη της ζωής στον πλανήτη.
Το Σέντραλ Παρκ (Central Park) είναι το μεγαλύτερο και σημαντικότερο δημόσιο πάρκο της Νέας Υόρκης και ένα από τα ωραιότερα δείγματα αρχιτεκτονικής κήπων. Διαθέτει ζωολογικό κήπο, παγοδρόμιο, τρεις μικρές λίμνες, υπαίθριο θέατρο, στεγασμένη εξέδρα για ορχήστρες, γήπεδα και παιδικές χαρές, σιντριβάνια και διάφορα μικρά μνημεία.
Το Κέντρο Ροκφέλερ (Rockefeller Center) με το εντυπωσιακό άγαλμα του Προμηθέα είναι ένα από τα μεγαλύτερα ιδιωτικά συγκροτήματα του είδους του στον κόσμο, με καταστήματα, εστιατόρια και στο κέντρο, σε έναν από τους ουρανοξύστες, το Παρατηρητήριο με την εκπληκτική θέα, που ονομάζεται "Κορυφή του Βράχου"/Top of the Rock. Συνολικά υπάρχουν 19 κτίρια τα οποία φιλοξενούν εντυπωσιακές παραστάσεις. Στο ίδιο κτιριακό συγκρότημα έχει τα γραφεία του το τηλεοπτικό κανάλι NBC. Το κέντρο έχει γίνει διάσημο για το παγοδρόμιο στη μικρή πλατεία στη βάση του ψηλότερου πύργου και το μεγάλο χριστουγεννιάτικο δέντρο, στο οποίο η τελετή του ανάμματος των φώτων του λαμβάνει χώρα στα τέλη Νοεμβρίου και σηματοδοτεί την επίσημη έναρξη της εποχής των Χριστουγέννων.
Το Radio City Hall, το θρυλικό μουσικό θέατρο, εξακολουθεί μέχρι σήμερα να φιλοξενεί εντυπωσιακές παραστάσεις με σημαντικά ονόματα.
Το Εμπάιρ Στέιτ Μπίλντινγκ (Empire State Building) αποτελεί ένα από τα σύμβολα της πόλης με εντυπωσιακή θέα προς ολόκληρη την πόλη από τον 102ο όροφό του.
Η διάσημη κρεμαστή γέφυρα του Μπρούκλιν (Brooklyn) πάνω από τον Ιστ Ρίβερ συνδέει το Μανχάταν με το Μπρούκλιν. Κατασκευάστηκε το 1883 - ήταν η πρώτη κρεμαστή ατσάλινη γέφυρα στον κόσμο - και στην εποχή της θεωρήθηκε ένα μηχανολογικό θαύμα.
Η Γουόλ Στριτ (Wall Street), η καρδιά των μεγάλων επιχειρήσεων, είναι ίσως ο διασημότερος δρόμος στον κόσμο. Εκεί βρίσκονται το Εθνικό Μνημείο της Ομοσπονδιακής Αίθουσας, όπου το 1789 ορκίστηκε πρόεδρος ο Τζορτζ Ουάσινγκτον, η εκκλησία της Αγίας Τριάδας, μια από τις παλαιότερες αγγλικανικές ενορίες, καθώς και το Χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης, το μεγαλύτερο στον κόσμο.
Στο "Σημείο Μηδέν" ορθώνεται σήμερα o ουρανοξύστης "One World Trade Center", το ψηλότερο κτίριο της Νέας Υόρκης. Στον χώρο έχει επίσης ανεγερθεί το συγκρότημα "National September 11th Memorial and Museum", που περιλαμβάνει ένα υπόγειο μουσείο και δύο πισίνες-μνημεία. Στο υπόγειο μουσείο φιλοξενούνται εκθέματα των θυμάτων της 11ης Σεπτεμβρίου, ενώ στο σημείο όπου βρίσκονταν οι Δίδυμοι Πύργοι έχουν κατασκευαστεί δύο πισίνες-δεξαμενές, με χαραγμένα τα ονόματα των 2.983 θυμάτων που σκοτώθηκαν την ημέρα εκείνη.
Πολλές γειτονιές του Μανχάταν έχουν το δικό τους χρώμα και κουλτούρα, όπως το Γκρίνουιτς Βίλατζ (Greenwich Village) και το Σόχο (Soho), τη γειτονιά του 19ου αιώνα που είναι γεμάτη γκαλερί, μπουτίκ, καφέ και εστιατόρια, η "Μικρή Ιταλία" με πολλά Ιταλικά εστιατόρια και καταστήματα, η Τσάιναταουν, μία από τις μεγαλύτερες περιοχές Ασιατών που ζουν εκτός Ασίας, διάσημη για τα οικονομικά εστιατόρια, παντοπωλεία και καταστήματα έθνικ ειδών δώρων κλπ., αλλά και η καινούργια γειτονιά, η Hudson Yards, η μεγαλύτερη ανάπτυξη ακινήτων από ιδιώτη στην ιστορία των ΗΠΑ και η μεγαλύτερη ανάπτυξη ακινήτων στη Νέα Υόρκη μετά το Rockefeller Center. Στο κέντρο δεσπόζει το "Vessel". Απλωμένη σε 14 στρέμματα, η Hudson Yards περιλαμβάνει κήπους, άλση, δεκάδες εμπορικά και υπερπολυτελή καταστήματα, εστιατόρια διασήμων σεφ κλπ.
